Povodom petstogodišnjice prvog pomena – pisani izvori za buduća pokolenja
Povodom 500. godišnjice prvog pomena Aleksinca u pisanim izvorima u subotu je, u sali Skupštine opštine Aleksinac, održan Međunarodni naučni skup “Aleksinac i okolina u prošlosti” na kojem je preko dvadesetoro istraživača govorilo o istoriji našeg kraja. Pristigli radovi za ovaj naučni skup, njih 27, podeljeni su u tri celine: Aleksinački kraj u prošlosti, Srpsko-turski ratovi i Veliki rat i međuratni period.
Učesnici skupa i pristigli radovi još jednom su potvrdili da aleksinački kraj ima bogatu prošlost, a naročito se to odnosi na proučavanje nahije Bovan. Na aleksinačkom međunarodnom skupu, Dragana Amedovski govorila je o seoskoj privredi ove nahije u XVI veku, dok je Uroš Šešum upoznao prisutne o rezultatima njegovog istraživanja na temu: “Arbanasi u Pomoravlju 1815-1834. godine”. Istoričar Marina Štekić obrađivala je aleksinački kraj u srednjem veku, a domaći autor Svetlana Đurđević bavila se temom “Prosveta u Aleksincu i okolini od oslobođenja od Turaka do Prvog svetskog rata”. Još jedan aleksinački autor Zoran Stevanović uzeo je aktivno učešće na ovom međunarodnom skupu, predstavivši se dvema temama: “Aleksinac i okolina u crkvenoj organizaciji od 1833. do 1918. godine” i “Stradanje u Moravskom srezu za vreme bugarske okupacije od 1915-1918. godine”. Profesor Stevanović je zamerio svojim kolegama što, kada govore o istoriji ovog kraja, pretežno se bave aleksinačkim delom, dok zanemaruju događaje na području nekadašnjeg Moravskog sreza, odnosno prostora s leve strane Morave, koji je sada u sastavu jedinstvene teritorije opštine Aleksinac. Sa njim se složio i Ljubomir Popović, nekadašnji direktor Arhiva Srbije, koji je poreklom iz Loćike, a predstavio se na skupu temom “Vojni sanitet i sanitetski gubici srpske vojske, na primeru aleksinačke rezervne bolnice 1914-1915. godine”.
Aleksinac je ugostio i čuvenog arheologa Dušana Raškovića, koji je u svojoj prezentaciji prikazao slike materijalnih i kulturnih nalazišta iz ranovizantijskog perioda u okružju Aleksinačkog Pomoravlja i Sokobanjske kotline.
Beogradski istoričar, poreklom iz okoline Kruševca, Nebojša Đokić izlaganjem svog rada „Ratni planovi i strategijski razvoj srpske i turske vojske na moravskom vojištu u leto 1876. godine“, izazvao je najviše pažnje prisutnih. Po mišljenju ovog istoričara, srpska vojska je u ovom ratu mogla da izvrši proboj prema Nišu i čak da ga zauzme, ali je to bilo sprečeno uplitanjem pojedinih ruskih krugova koji su imali drugačije interese. Ovo Đokićevo izlaganje mnoge kolege nisu mogle da potvrde, ali ni da ospore. Urednik objavljenog zbornika radova sa ovog skupa prof. dr Suzana Rajić, smatrala je da je izneta teza u domenu „šta bi bilo kad bi bilo“ i da je za potpun sud potrebno još izvornih dokumenata. U suštini sa njom se složila i istoričarka iz Rusije Ljudmila Kuzmičeva, ali je ostavila i mogućnost da su neki ruski politički stavovi uticali na odluke koje je donosio glavnokomandujući na moravskom ratištu, Černjajev.
Kuzmičeva, koja izuzetno dobro govori srpski, za ovaj skup analizirala je rad štaba Černjajeva i ruskih dobrovoljaca u Srbiji tokom Prvog srpsko-turskog rata. Ovom međunarodnom skupu, pored nje, pristvovao je još jedan istoričar iz Rusije, Anatolij Anikejev koji je u svom radu analizirao pitanje odnosa Brežnjeva i Tita u kontekstu sovjetsko-jugoslovenskih odnosa šezdesetih i sedamdesetih godina XX veka. Nažalost, nije bilo simultanog prevoda, pa su oni koji ne razumeju ruski jezik imali poteškoća da prate njegovo izlaganje. Svoj rad u kojem je istraživao spomenike ruskim dobrovoljcima u Aleksincu i okolini za međunarodni naučni skup poslao je i dr Andrej Šemjakin, takođe ruski istoričar, koji je ranije učestvovao na različitim skupovima organizovanim u našoj opštini.
Prema mišljenju učesnika, ovaj naučni skup bio je među posećenijima ove godine, a to nam je potvrdio i istoričar Nebojša Đokić, ocenivši ga jednim od najkompletnijih naučnih skupova održanih ove godine u Srbiji. Takvom utisku doprineo je i organizator Zavičajni muzej Aleksinac, uz podršku opštine Aleksinac, koji se potrudio da zbornik radova sa ovog skupa bude objavljen već u vreme dok su stručnjaci boravili u gradu na Moravici. To su posebno pohvalili učesnici, jer po njihovim izjavama, na mnogim sličnim skupovima publikacije kasne i do godinu dana.
Iako je obeležavanje velikog jubileja Aleksinca, 500 godina od prvog pisanog pomena, proteklo bez prevelike pompe, odjeci ovog naučnog skupa već sada su značajni, a suvišno je govoriti o njegovoj važnosti i u narednih 500 godina.