Jedno od retkih domaćih piva koje se u Srbiji pilo sredinom devetnaestog veka bilo je aleksinačko. Na prostoru Aleksinca pivara je otvorena 1865. godine, a njen osnivač i vlasnik bio je Austrijanac Jovan Apel, koji je iste godine započeo i prva rudna iskopavanja na prostoru Aleksinačkog rudnika. Pitanja otkud Apeli baš u Aleksincu, gde se sve konzumiralo aleksinačko pivo i kako je austrijska porodica Apel postala jedan od pokretača razvoja Aleksinca, biće tema večerašnjeg predavanja koje će se od 18 sati održati u Art galeriji Doma kulture. O istorijatu porodice Apel, koja je ostavila neizbrisiv trag u razvoju aleksinačke i srpske industrije, ugljarstva i pivarstva govoriće istoričar Slavoljub Stanković, koji je objavio više radova na osnovu dugogodišnjih istraživanja porodice.
Pivara koju je osnovao Jovan Apel u Aleksincu je radila do prvog rata sa Turcima, a oni su je po okupaciji Aleksinca uništili bacivši kazan za kuvanje piva u Moravicu gde je stajao dugo vremena. O tome svedoče i brojni zapisi kaže nam jedan od najboljih poznavalaca istorije Aleksinca, istoričar Zoran Stevanović.
̶ Inače o tome da je to pivo bilo vrlo kvalitetno ostali su zapisi i svedočenja za vreme Prvog srpsko-turskog rata i o tome govori više autora u svojim beleškama, između ostalih i doktor Vladan Đorđević – objašnjava Stevanović.
Po završetku Prvog srpsko-turskog rata Jovan Apel se vratio u Aleksinac. Uz teške muke, proizvodnja je obnovljena, a u kneževini se ponovo ispijalo aleksinačko pivo. I bilo je tako sve do Apelove smrti. Pivaru su nasledili njegovi sinovi, a krajem 19. veka ona je preseljena u Niš, ali su neki pogoni ostali u Aleksincu sve do 1939. godine.
̶ Apelovi sinovi su prodali ovu fabriku Voćarsko-vinogradarskoj zadruzi u Aleksincu i ona je tu nastavila rad, pre svega sa preradom i otkupom voća, a po završetku Drugog svetskog rata sve će to biti konfiskovano od strane nove vlasti. Nastavljen je rad Voćarsko-vinogradarske zadruge, koja se bavila otkupom grožđa, otkupom voća i povrća, ali sada u državnoj svojini.
Stevanović podseća da su na tom mestu kasnije osnovani pogoni koji su proizvodili sokove, vino i mnoge druge proizvode. Nažalost, u vreme hiperinflacije došlo je do propasti ovog giganta, a samim tim i pogona.
Apelova pivara koje je odolevala mnogim izazovima, i Turcima, i Nemcima, i komunistima, nažalost nas nije preživela. Svedok slavne prošlosti danas je ruina. Sada je ovaj prostor, po kome je Aleksinac nekada bio prepoznatljiv, jezivo mesto koje jedino može poslužiti za snimanje horor filma, a okolno stanovništvo koristi ga i kao deponiju. Ne samo da nismo uspeli da sačuvamo zgrade, nego smo na vreme uzeli ono što je vredelo. Propast socijalizma smo shvatili bukvalno, pa smo javnu svojinu uzeli u svoje ruke. Tako je, u sveopštoj konfuziji, bez traga i glasa otišao i stari nameštaj porodice Apel koji je više od veka krasio unutrašnjost objekata.
A pitanje je da li ista sudbina očekuje i Aleksinački rudnik, koji su Jovan Apel i Đorđe Dimitrijević osnovali 1883. godine.
Foto sa naslovne: Aleksinac večiti grad