Od dečaka iz siromašne aleksinačke porodice do prvog državnog arhivara i jednog od najznačajnijih srpskih istoričara i diplomata – dr Mihailo Gavrilović, jedan je od predstavnika zlatnog perioda Aleksinaca, kada su se ovde rađali budući naučnici, ministri i utemeljivači značajnih nacionalnih institucija koje i danas postoje.
Rođen 1868. godine, u porodici Mojsila i Anke, kao najstariji od trojice sinova, Mihailo Gavrilović, reklo bi se, nije imao najsrećnije detinjstvo. Otac je radio kao sudski pisar drugog reda, pa je i plata koju je donosio kući bila dovoljna tek toliko da podmiri osnovne potrebe petočlane porodice. Mojsilo je kasnije postavljen na mesto sekretara suda u Požarevcu, ali je njegova rana smrt porodicu dočekala nepripremljenu. Majka je morala sama da podiže sinove u čemu joj je pomagao najstariji, Mihailo.
Kada je 1900. godine Srbija dobila prvi arhiv sa ciljem da se na jednom mestu skladište spisi relevantni za istoriju naroda, na mesto prvog upravitelja, kao najpodesnija ličnost, postavljen je Mihailo Gavrilović. Iako je imao svega trideset i dve godine, uhvatio se u koštac sa ozbiljnim zadatkom da ovu ustanovu stvori, maltene, ni iz čega.
Pre pojave Mihaila Gavrilovića, srpski istoričari bavili su se pretežno srednjim vekom, a njihova dela bila su uglavnom zasnovana na narodnim predanjima i pričama savremenika. Školujući se u Parizu, Gavrilović je primenio jedan sasvim drugačiji metod, pa je po pisanju mnogih istoričara, bio prvi koji je počeo da obrađuje našu istoriju XIX veka na osnovu još neobjavljene arhivske građe.
Da u spoljašnjoj politici Miloš Obrenović „odista nije bio prost i neuk seljak koga ruska diplomatija vodi za ruku i upućuje”, srpski narod mogao je da shvati nakon objavljivanja trotomnog dela Mihaila Gavrilovića, posvećenog prvom državniku obnovljene Srbije. S jedne strane idealizovan i predstavljan kao otac nacije, a sa druge osuđivan kao turski i ruski poslušnik i ubica Karađorđa – lik Miloša Obrenovića konačno je bio demistifikovan.
Ceo tekst pročitajte u AL novinama: